Uważa się, że nawozy wapniowe są stosowane przede wszystkim w celu poprawy pH i właściwości gleby, a w mniejszym stopniu ze względu na konieczność dostarczania wapnia roślinom. Jednak w naszej strefie klimatycznej to głównie wapń decyduje o pH gleby, ale również o jej właściwościach fizykochemicznych i biologicznych.
Forma wapnia, która jest dostępna dla roślin to rozpuszczone w roztworze glebowym jony Ca2+ lub forma związana z kompleksem sorpcyjnym. Ilość wapnia utraconego z gleby w procesach wymywania to od 75 do 200 kg/(ha rok).
Nawozy wapniowe aplikuje się w celu przeciwdziałania zakwaszeniu gleby, utrzymania odpowiedniego poziomu wapnia w glebie, aby unieruchomić obecne w glebie pierwiastki toksyczne. Dodatkowym efektem jest wspomaganie aktywności mikroorganizmów, a tym samym procesów mineralizacji. Wówczas rośliny uprawne będą mogły dobrze się rozwijać i wydać duży plon.
Nawozy wapniowe (takie jak Elplon Calmik, CaCO3 95 %, CaO 50 %) otrzymuje się z naturalnych wapieni poddanych obróbce fizycznej. Węglan wapnia (CaCO3) – główny składnik nawozu Elplon Calmik, to naturalnie występująca biała substancja stała, trudno rozpuszczalna w wodzie. Preparat najczęściej stosuje się do neutralizacji kwasowości gleby do wymaganego poziomu w procesie zwanym wapnowaniem.
Wapń jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla roślin. Jest pobierany przez korzenie roślin w postaci jonów wapnia i dostarczany na powierzchnię korzenia, skąd jest pobierany przez roślinę. W komórkach poziomy wapnia są na poziomie mikromolarnym, podczas gdy na zewnątrz są na poziomie milimolarnym. Poziom wapnia bezpośrednio kontroluje wiele reakcji enzymatycznych i zwiększa pobieranie azotanów, w ten sposób wiążąc się z metabolizmem azotu. Dostępność wapnia z gleby dla roślin zależy od wielu czynników, takich jak całkowita zawartość wapnia, pH gleby, jej zdolność kationowymienna, procentowe nasycenie wapnia, rodzaj koloidu w glebie, stosunek wapnia do innych kationów w roztworze itp. Silnie kwaśne gleby utrudniają pobieranie jonów wapnia. Jony amonowe, potasowe, magnezowe, manganowe i glinowe hamują pobieranie jonów wapniowych przez rośliny, podczas gdy jony azotanowe je wzmacniają.
Niedobór wapnia jest widoczny przede wszystkim na końcach rosnących i młodych liści w postaci zmian nekrotycznych. Prowadzi do inhibicji rozwoju pąków, pędów i korzeni, tym samym hamując wzrost roślin. Niedobór wapnia powoduje również zniekształcenie młodych liści; na przykład w przypadku kukurydzy zmniejsza się liczba nowych liści, a• wierzchołki istniejących stają się prawie bezbarwne. Lepki galaretowaty materiał powoduje, że liście sklejają się ze sobą. Niedobór wapnia występuje rzadko w owocach (z wyjątkiem jabłek). Częściej występuje w warzywach, np. kapusta pekińska.
Ważnym aspektem jest wybór terminu aplikowania nawozu wapniowego. Najkorzystniej jest przeprowadzić zabieg sezon wcześniej z zastosowaniem formy granulowanej o średnim stopniu rozdrobnienia (np. granulowanym nawozem wapniowym Elplon Calmik), aby powolny wzrost pH stopniowo doprowadził do zakresu optymalnego dla danej rośliny. Dlatego korzystniejsze jest stosowanie nawozów granulowanych, w porównaniu do pylistych. Stopniowe rozpuszczanie granuli powoduje, że gleba i mikroorganizmy w niej obecne doświadczają łagodnych zmian pH. Ułatwia to adaptację mikroflory glebowej do zmieniających się warunków. Dodatkową zaletą formy granulowanej jest łatwiejsza aplikacja, mniejsze zagrożenie dla osoby stosującej nawóz. Forma pylista, stosowana zwłaszcza w dni wietrzne, utrudnia precyzyjną aplikację. Nawozy w postaci pylistej rozpuszczają się szybciej, a czas działania nawozu jest krótszy. Nawozy pyliste mają większą powierzchnię styku z glebą. Są zalecane w stosowaniu na roślinach o krótkim okresie wegetacji. Stosowane są wtedy gdy szybkość transportu nawozu w kierunku korzenia jest mniejsza. Nawozy w postaci granulowanej można stosować w sposób zlokalizowany, bardziej równomiernie, działanie jest dłuższe – składniki nawozowe są uwalniane stopniowo w czasie wzrostu rośliny, wysiew jest łatwiejszy i bardziej równomierny. Granule rozpuszczają się stopniowo.
Bardzo poważnym problemem podczas aplikacji nawozu w formie pylistej jest pylenie, które stanowi zagrożenie dla samej rośliny (parzy liście), osoby aplikującej nawóz, a sam pył stanowi zanieczyszczenie powietrza. Aby uniknąć problemu pylenia, producenci nawozów w USA opracowali nawóz zawiesinowy, który jest jednak bardzo drogi. W Polsce dobrym rozwiązaniem jest nawóz wapniowy granulowany Elplon Calmik.
Prof. Katarzyna Chojnacka
